Stadsgeschiedenis
Als auteur en (eind)redacteur ben ik betrokken geweest bij de stadsgeschiedenissen van Amersfoort, Rhenen en Arnhem. Elke zichzelf respecterende stad heeft inmiddels een stadsgeschiedenis of moet zich beraden er een te realiseren. Bij de geschiedenis van Arnhem was ik het meest betrokken. Zowel Arnhem als Amersfoort hebben een zorgvuldig vastgehouden en logische structuur. Rhenen is anders en vrijer van opzet, en door het grote aantal ‘kortere’ artikelen heel toegankelijk.
Muziekleven in Arnhem
Dat het er eind negentiende eeuw anders aan toe ging in de concertzalen blijkt uit dit overladen programma met twee beroemde solisten. De ‘Maatregelen van orde’ doen een kleine verkeerschaos op het Velperplein vermoeden (bron: Gelders Archief, Arnhem).
Ingrid D. Jacobs, ‘Muziekleven’, in: Frank Keverling Buisman (hoofdred.) en Ingrid D. Jacobs (eindred.), Arnhem van 1700 tot 1900. Geschiedenis van Arnhem deel 2 (Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 2009) 304-322.
‘Gedurende de achttiende en negentiende eeuw maakte het Arnhemse muziekleven belangrijke ontwikkelingen door. Orkesten en koren werden opgericht, zalen gebouwd, beroemde dirigenten en componisten kwamen en gingen. Het is heel boeiend te zien dat grootheden als Sergei Prokofjev, Clara Schumann en Johannes Brahms Arnhem geregeld aandeden. Er ontstond in deze tijd een nieuw type musicus: goed opgeleid, professioneel en veelzijdig. Het muziekleven kreeg een georganiseerde plek in de stad. Orkesten, koren en concertzalen die we nu nog kennen, werden toen gesticht.’
‘Gedurende de achttiende en negentiende eeuw maakte het Arnhemse muziekleven belangrijke ontwikkelingen door. Orkesten en koren werden opgericht, zalen gebouwd, beroemde dirigenten en componisten kwamen en gingen. Het is heel boeiend te zien dat grootheden als Sergei Prokofjev, Clara Schumann en Johannes Brahms Arnhem geregeld aandeden. Er ontstond in deze tijd een nieuw type musicus: goed opgeleid, professioneel en veelzijdig. Het muziekleven kreeg een georganiseerde plek in de stad. Orkesten, koren en concertzalen die we nu nog kennen, werden toen gesticht.’
Arnhem van 1700 tot 1900
Het eerste Musis werd in 1847 in drie maanden tijd uit de grond gestampt. In de zomer van 1847 moest het plaats bieden aan een groot internationaal zangersfestijn. Het ontwerp was van de architect Henri Guillaume Fromberg (bron: Gelders Archief, Arnhem).
Frank Keverling Buisman (hoofdred.) en Ingrid D. Jacobs (eindred.), Arnhem van 1700 tot 1900. Geschiedenis van Arnhem deel 2 (Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 2009).
‘Tussen 1700 en 1900 is er veel in het Arnhemse culturele leven veranderd. Burgerlijke culturele instellingen kwamen op naast de religieuze. Arnhem mat zich een hoofdstedelijke allure aan: regeringsorganen vestigden zich in de stad en met die organen kwamen bestuurders, ambtenaren en advocaten. Zij woonden in de landgoederen rondom de stad of langs de statige singels. En, zij vormden in eerste instantie het publiek dat de nieuwe concert- en theaterzalen bezocht.’
‘Tussen 1700 en 1900 is er veel in het Arnhemse culturele leven veranderd. Burgerlijke culturele instellingen kwamen op naast de religieuze. Arnhem mat zich een hoofdstedelijke allure aan: regeringsorganen vestigden zich in de stad en met die organen kwamen bestuurders, ambtenaren en advocaten. Zij woonden in de landgoederen rondom de stad of langs de statige singels. En, zij vormden in eerste instantie het publiek dat de nieuwe concert- en theaterzalen bezocht.’
Bruit van d'Eem. Geschiedenis van Amersfoort
Burchard Elias, Rob Kemperink (red.), Ingrid Jacobs (eindred.), Bruit van d’Eem. Geschiedenis van Amersfoort (Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 2009).
‘Wat maakt Amersfoort tot Amersfoort? De stad die al in 1259 het stadsrecht kreeg, kent een brede en bijzondere geschiedenis. Bijna duizend pagina’s vertellen van tabaksteelt, wollen laken en vette ossen, het garnizoen en de kazernes, een bijzonder Mariabeeldje, Kamp Amersfoort, het Mondriaanhuis en het Armandomuseum.’
‘Wat maakt Amersfoort tot Amersfoort? De stad die al in 1259 het stadsrecht kreeg, kent een brede en bijzondere geschiedenis. Bijna duizend pagina’s vertellen van tabaksteelt, wollen laken en vette ossen, het garnizoen en de kazernes, een bijzonder Mariabeeldje, Kamp Amersfoort, het Mondriaanhuis en het Armandomuseum.’
Arnhem tot 1700
Frank Keverling Buisman (hoofdred.) en Ingrid D. Jacobs (eindred.), Arnhem tot 1700. Geschiedenis van Arnhem deel 1 (Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 2008).
‘Arnhem groeide van een kleine agrarische nederzetting gedurende de periode tot 1700 uit tot een belangrijke stad. De nederzetting die tussen de heuvels van de Veluwe en het rivierengebied was ontstaan, verwierf in 1233 stadsrecht. Als hoofdstad van het kwartier van Veluwe werd Arnhem een middelpunt van bestuur en rechtspraak.’
‘Arnhem groeide van een kleine agrarische nederzetting gedurende de periode tot 1700 uit tot een belangrijke stad. De nederzetting die tussen de heuvels van de Veluwe en het rivierengebied was ontstaan, verwierf in 1233 stadsrecht. Als hoofdstad van het kwartier van Veluwe werd Arnhem een middelpunt van bestuur en rechtspraak.’
De evacuatie van de Rhenense bevolking in mei 1940
De Rhenense bevolking werd in rijnaken geëvacueerd, schepen waarin kort tevoren graan en kolen waren vervoerd. De omstandigheden waren primitief: het was vuil en donker in het ruim. De Rhenense schilder J.M. Schäffer maakte in 1942 dit olieverfschilderij van een sleepboot die twee kolenschuiten vol mensen over de Rijn trok (foto: Berry Geerligs, het Utrechts Archief).
Ingrid D. Jacobs, ‘De evacuatie van de Rhenense bevolking in mei 1940’, in: Jan Vredenberg (eindred.), Geschiedenis van Rhenen (Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 2008) 422-429.
‘Op 10 mei 1940 werden 5.700 inwoners van Rhenen en Achterberg per rijnaak naar de Zuid-Hollandse eilanden geëvacueerd. Deze evacuatie was minutieus voorbereid maar bleek uiteindelijk – door de onvoorziene oorlogsomstandigheden, namelijk het bombardement op Rotterdam – totaal anders uit te pakken. Het improvisatietalent van zowel de evacués als de gastgemeenten was groot. Op 10 mei 2005 werd de evacuatie, na 65 jaar, nog eens overgedaan en opnieuw beleefd.’
‘Op 10 mei 1940 werden 5.700 inwoners van Rhenen en Achterberg per rijnaak naar de Zuid-Hollandse eilanden geëvacueerd. Deze evacuatie was minutieus voorbereid maar bleek uiteindelijk – door de onvoorziene oorlogsomstandigheden, namelijk het bombardement op Rotterdam – totaal anders uit te pakken. Het improvisatietalent van zowel de evacués als de gastgemeenten was groot. Op 10 mei 2005 werd de evacuatie, na 65 jaar, nog eens overgedaan en opnieuw beleefd.’
Ouwehands dierenpark: een eigentijdse beleving
In het Rhenense Berenbos leven in een vrij natuurlijke omgeving beren die op de een of andere manier getraumatiseerd zijn geraakt. Veelal gaat het om Oost-Europese dans- en circusberen (foto: Idzert-Jan Kooij).
Ingrid D. Jacobs, ‘Ouwehands dierenpark: een eigentijdse beleving’, in: Jan Vredenberg (eindred.), Geschiedenis van Rhenen (Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 2008) 520-529.
‘Ouwehands Dierenpark is gedurende het laatste decennium tot een dierentuin geworden waar belevenis, interactie, educatie en natuur- en soortbehoud centraal staan.
Ook voor de dieren was er vooruitgang: de ijsberen leven nu in een megabassin, de apen kregen een natuurlijker milieu en de beren zijn erg gelukkig in hun Berenbos. Zorgvuldige diëten en (inter)nationale fokprogramma’s houden de dieren gezond.’
‘Ouwehands Dierenpark is gedurende het laatste decennium tot een dierentuin geworden waar belevenis, interactie, educatie en natuur- en soortbehoud centraal staan.
Ook voor de dieren was er vooruitgang: de ijsberen leven nu in een megabassin, de apen kregen een natuurlijker milieu en de beren zijn erg gelukkig in hun Berenbos. Zorgvuldige diëten en (inter)nationale fokprogramma’s houden de dieren gezond.’